Uzman Klinik Psikolog Ece Özçırak

EMDR TERAPİ NEDİR ?

EMDR, Türkçe açılımıyla Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme, güçlü bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bugüne kadar farklı tiplerde psikolojik rahatsızlıklarının başarıyla tedavi edilmesini sağlamıştır. Günümüzdeki var olan farklı psikoterapi teknikleri arasında EMDR kısa süreli terapiler grubunda yer almaktadır.

EMDR Nasıl Geliştirildi?

EMDR’nin gelişimi 1987 yılında, Dr. Francine Shapiro’nun göz hareketlerinin rahatsız edici düşüncelerin şiddetini azaltabildiğini keşfetmesiyle başlamıştır. Shapiro, bu alandaki çalışmalarına devam ederek Vietnam gazileriyle, tecavüze ve cinsel istismara uğrayan ve bunlara bağlı olarak Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaşayan kişiler üzerinde araştırmalar yapmıştır. Göz hareketleriyle duyarsızlaştırmanın travmatik yaşantıların olumsuz etkilerini azaltılmasın etkisi olduğu görülmüş ve yapılan bu çalışmalar sonucu EMDR, tüm dünyadan terapistlerin ve araştırmacıların katkılarıyla hızla geliştirilmiştir. Günümüzde EMDR, birçok farklı terapi ekollerinden ögeler içeren, özellikle birbirinden farklı psikolojik rahatsızlıklar için özel standartlaştırılmış protokolleri olan bütüncül bir psikoterapi yöntemidir.

Bu protokoller, travmanın yol açtığı olumsuz duygu, inanç ve beden duyumlarına karşı duyarsızlaştıran ve olumlu bir şekilde yeniden işlenmesini sağlayan 8 adımdan oluşmaktadır.

Teknik sırasında göz hareketleriyle, seslerle ya da bedende yapılan küçük dokunuşlarla çift taraflı (beynin sağ ve sol tarafı) uyarım sağlanır. Bu uyarım sırasında danışan geçmiş anılarına, o anıları tetikleyen bugün yaşadığı olaylara, ve gelecekte yaşamak istediği olumlu deneyimlere gider.

Bu süreç boyunca danışan içgörü kazanmak, anılarda değişim yaşamayı, ya da yeni bağlantılar kurmayı deneyimleyebilir.

EMDR Nasıl İşliyor?

EMDR terapisi, Adaptif Bilgi İşleme Modelini temel alarak oluşturulmuştur. Bu modele göre beynimiz, her yaşadığımız şey ile ilgili edindiğimiz bilgiyi işler ve işlevsel bir biçime sokar. Bu anılar; duygu, düşünce, beden duyumu, ses ve hatta koku gibi bilgilere göre oluşur ve ilgili anı ağı ile bütünleşir.

Adaptif Bilgi İşleme Modeline göre, kişi için baş etmesi zor, travmatik olaylar işlevsel biçimde depolanmaz. Baş etmesi zor durum eşliğinde gelen yeni bilgi, anı ağı ile bütünleşemez ve sonucunda duygu, düşünce ve davranış olarak rahatsızlıklar ortaya çıkar. Yaşanılan olumsuz olaylar ile birlikte, travmatik anı ağı tetiklendiğinde kişinin yaşamı olumsuz etkilenir. Uyku problemi, yeme problemi gibi fiziksel belirtiler, öfke, kaygı gibi duygusal belirtiler görülebilir.

EMDR’ye göre rahatsızlıkların, olumsuz duygu, düşünce, davranış ve kişilik özelliklerinin arkasında uyum bozucu, işlev bozucu, işlenmeden ve izole bir şekilde depolanmış bu tür anılar yatar. Kişinin kendisi ile ilgili olumsuz inançları (örn: Ben aptalım), olumsuz duygusal tepkileri (başaramamaktan korkma) ve olumsuz somatik tepkileri (sınavdan önceki gece karın ağrısı) problemin kendisi değil, semptomları, bugünkü dışavurumlarıdır. Bu olumsuz inanç ve duygulara yol açan işlenmemiş anılar şimdiki zamandaki olaylar tarafından tetiklenmektedir.

Doğal afetler, büyük kazalar, kayıplar, savaş, taciz, tecavüz gibi önemli travmaların yanı sıra, başta çocukluk çağı olmak üzere her yaşta yaşanan ve etkisi travmatik olan her tür yaşantı; günlük hayatta aile, okul, iş çevresinde yaşanan olumsuz olaylar, şiddete maruz kalmalar, aşağılanmalar, reddedilmeler, ihmal ve başarısızlıklar işlenememiş anılar arasında yer alabilirler.

EMDR, bu tür izole anıların işlenmesini sağlayan fizyolojik temelli bir terapidir. Beynin zamanında yapamadığı işlemi yapmasını sağlar. Kilitli kalmış anı ile diğer anı ağları arasında ilişki kurulması, öğrenmenin sağlanarak bilginin adaptif bir şekilde depolanması mümkün olur. Danışan artık rahatsız olmaz ve anıyı yeni ve sağlıklı bir perspektiften görür.

EMDR terapisi ile sadece semptomlar ortadan kalkmaz. Yeni bakış açısının kazandırdığı pozitif inançlar ve olumlu duygular kişinin kendisine, ilişkilerine, dünyaya bakışını da olumlu yönde değiştirip kişisel gelişim sağlar.

EMDR Terapisi Nasıl Uygulanır?

EMDR terapisinde 8 aşamalı, üç yönlü (geçmiş, şimdi, gelecek) bir protokol uygulanır. Hedef, geçmişte yaşanan anıların yeniden işlenerek duyarsızlaşmanın sağlanması, bugünkü semptomların tedavisi, danışanın gelecekte karşılaşacağı benzer sorunlar karşısında, kazandığı olumlu inanç ve duyguların geliştirdiği yeni bakış açısının yönlendirdiği davranışları gösterebilmesidir.

EMDR Protokolü

Danışan Geçmişi: Semptomlar ve sorunların kaynağı olan anılar ve gelecekle ilgili hedefler belirlenir ve tedavi planı oluşturulur.

Hazırlık: Danışan EMDR hakkında bilgilendirilir, işlemlemeye hazır hale getirilir.

Değerlendirme: Terapist, danışanın hedef anıyı temsil eden resmi, bu resimle ilgili bugünkü olumsuz inancını ve duygularını, bedenindeki hislerini ve yerini ve arzuladığı olumlu inancını belirlemesine yardımcı olur.

Duyarsızlaştırma: Bu aşamaya danışanın anıyı temsil etmek üzere seçtiği resme odaklanması, negatif inancını düşünmesi, negatif duygularını yaşaması ve tüm bunların bedeninde yarattığı değişimi hissetmesi ile başlanır. Ardından danışan zihnini serbest bırakır. İçeriğini veya nereye doğru gittiğini kontrol etmeden zihninden geçen herşeyin farkına varır.

Danışan işlemleme sırasında terapistin iki yöne hareket ettirdiği parmağını gözleriyle takip eder. Danışanının zihninden geçenlere ve göz hareketlerine aynı anda dikkatini vermesinin, beynin sağ ve sol yarımküresini ilişkiye geçirdiği düşünülmektedir.

Bu aşamada; çift yönlü göz hareketleri dşında, çift yönlü işitsel uyarım, çift yönlü dokunma gibi farklı uyarımlardan da yararlanılmaktadır.

Terapist her setten sonra, danışana zihninden geçenleri sorar, işlemlemeyi kontrol eder ve tüm süreçte danışana rehberlik eder. Anı ve danışanın kendisi ile ilgili pozitif düşünce ve inançları arasında bağlantı kuruluncaya ve anı daha az rahatsızlık verir hale gelinceye kadar işleme sürdürülür.

Yerleştirme: Danışanın olumlu inancını pekiştirmek amacıyla setler uygulanır.

Beden Tarama: Danışanın bedenini taraması ve rahatsızlık veren bir duyum varsa işlenmesi sağlanır.

Kapanış: Terapist danışana geribildirimde bulunur, gerektiğinde rahatlatacak bazı teknikleri uygular, seanstan sonra neler olabileceğini anlatır. Psikolojik tepkileri hakkında kısa notlar almasını ister.

Yeniden Değerlendirme: Bir önceki seansın değerlendirilmesi yapılır. Terapist önceki seansta ulaşılmış pozitif sonuçların yerleşip yerleşmediğini kontrol eder. Ayrıca danışandan gelen yeni verileri değerlendirir. Bu değerlendirmeler sonucunda işlemleme süreci devam eder veya diğer anılarla çalışılmaya başlanır.

İşlenmemiş, geçmiş ve yakın zaman anı veya anıların işlenmesi tamamlandığında bugünkü rahatsızlık veren semptomlar da büyük ölçüde kaybolur. Yine de her bir semptom tekrar taranır ve gerekirse işlenir. Böylece protokolün Geçmiş ve Bugün aşamaları tamamlanır ve Gelecek aşamasına gelinir.

Terapist danışandan daha önce belirlenmiş, işlevsel olmayan tepkileri harekete geçiren her bir güncel tetikleyici durum için arzu ettiği davranışları belirtmesini ister. Terapist ve danışan birlikte danışanın arzu ettiği davranışları sergilediği senaryolar hazırlar. Danışan bu senaryoları adım adım hayalinde yaşar ve rahatsızlık veren noktalarla karşılaşılırsa işlenir. Gerekirse danışana yeni bilgi ve beceriler kazandırılır. Böylece danışanlar daha önce sorun yaşadıkları durumlar ile baş etmeye hazır hale gelirler.

EMDR Terapinin Tedavi Olarak Uygulandığı Psikolojik Rahatsızlıklardan Örnekler;

Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Fobiler, Yas süreci, Aile/Evlilik Sorunları, Bağımlılık, Depresyon, Kaygı Bozuklukları, Panik Bozukluklar, Performans Kaygısı, Somatoform Bozukluklar EMDR ile çalışılan alanlara örnek olarak gösterilebilir.

Ayrıca yapılan çalışmalar; doğal afet veya insan eliyle oluşturulan felaket mağdurlarının, cinsel saldırı mağdurlarının ve kaza/ameliyat sonrası duygusal ve fiziksel açıdan rahatsızlık duyan kişilerin EMDR seanslarından sonra normal hayatlarına geri dönebilmelerinde EMDR Terapinin önemli bir yeri olduğunu göstermiştir.

EMDR terapisi konusunda bir uzman arayışına girdiğimde nelere dikkat etmeliyim?

• EMDR Terapi eğitimini alması ve süpervizyon sürecinden geçmiş olması,

• Eğitimlerini Uluslararası EMDR Derneği onaylı eğitmenlerden alması,

• Sizin probleminizle ilgili deneyim sahibi olması.